پاسخ تمرين های درس دهم عربی دوم علوم تجربی

الدرس العاشر

التمرين الاول :

در عبارات زیر اسم و خبر حروف مشبه بالفعل را پیدا کنید:

التمرین الثانی :

التمرین الثالث :

پاسخ مناسبتر را برای جای خالی انتخاب کنید :

۱.سیفَ

۲.جمالُ

۳.أصعبُ

التمرین الرابع :

گزینه صحیح را بر طبق اعراب یا معنی تعیین کنید:

۱.لیتنی اجاهد لأرضی ربی : کاش جهاد می کردم تا پروردگارم را خوشنود کنم.

۲.کأنٌ السماء قبة فوق رؤسنا : گویا آسمان،خیمه ای بالای سر ماست .

التمرین الخامس :

پاسخ تمرين های درس نهم عربی دوم علوم تجربی

الدرس التاسع

التمرين الاول :

عبارتهاي زير را بخوانيد و اسم و خبر افعال ناقصه را مشخص كنيد :

1.الله :(اسم كان مرفوع)  / محيطاً :(خبر كان منصوب)

2.ضمير(و) در (كانوا) : اسم كان مرفوع محلاً / يتقونَ :(خبر كان منصوب محلا)

3. ضمير(و) در (تكونوا) : اسم كان مرفوع محلاً / شهداءَ : خبر كان منصوب

التمرين الثاني

خطاهايي كه وجود دارد را تصحيح كنيد:

1.مادامَ : ماداموا (فعل ناقص در وسط جمله مطابق اسم ماقبل خود به كار مي رود و از آنجا كه مسلمونَ جمع است فعل نيز به صورت جمع به كار مي رود)

2.صحيح است.

3.قدوةٌ : قدوةً (خبر افعال ناقصه ،منصوب است)

4.كانا : كان (افعال ناقصه در صورتي كه اسمشان،اسم ظاهر باشد،به صورت مفرد به كار مي روند.)

5.صحيح است.

التمرين الثالث

افعال ناقصه را حذف كنيد و سپس به تغييري كه در اعراب و معني حاصل مي شود اشاره كنيد :

1.قائدُ ثورتِنا قدوةٌ للمظلومينَ .

2.أليسَ الصدقُ أنفعُ تجارةٍ .

3.الأمةُ الإسلاميةُ متحدةٌ .

التمرين الرابع

مترادف و متضاد را تعيين كنيد :

نحوَ = إلي (به سوي)                الحياة (زندگي)  # الموت (مرگ)        هلكَ = ماتَ (مُرد)          

الكدّ = الكدح ( زحمت)               المصباح = السّراج (چراغ)                الدؤوب (پركار) # الكسلان (تنبل)         

العناء (رنج) # الرفاه (رفاه)          حاكي = قلّدَ (تقليد كرد)

پاسخ تمرين های درس هشتم عربی دوم علوم تجربی

الدرس الثامن

التمرين الأول :

عبارتهاي زير را خوانده و سپس جدول را پر كنيد :

التمرين الثاني :

فعل معلوم را به مجهول و مجهول را به معلوم تبديل كنيد و فاعل و مفعول و نائب فاعل را مشخص كنيد :

1.كُتِبَ الصيامُ علي المسلمينَ (الصيامُ : نائب فاعل مرفوع)

2.بعثَ اللهُ النبيَّ (ص) لإتمام مكارم الأخلاق . (اللهُ : فاعل مرفوع) ، (النبيَّ : مفعول به منصوب)

3.يُعرَفُ الأصدقاءُ الأوفياءُ عند الشدائدِ .( الأصدقاءُ : نائب فاعل مرفوع)

التمرين الثالث :

تجزيه و تركيب صحيح كلماتي كه زير آنها خط كشيده شده را تعيين كنيد :

((أحسبَ الناسُ أن يُترَكوا أن يقولوا آمنّا و هم لا يُفتَنونَ))

التمرين الرابع :

مفرد كلمات زير را بنويسيد:

الآباء : الأب                         الأصنام : الصنم

الشباب : الشاب                  العقول : العقل

الأيدي : اليد                       الرجال : الرجل

پاسخ تمرين های درس هفتم عربی دوم علوم تجربی

الدرس السابع

التمرين الأول :

عبارتهاي زير را بخوانيد و جاهاي خالي را پر كنيد :

التمرين الثاني :

كلمه مناسب را از داخل پرانتز انتخاب كنيد با ذكر دليل :

1.يَهلكَ (زيرا حرف(لن) كه قبل از آن آمده از حروف ناصبه است)

2.ننجحَ (زيرا حرف(لـِ) كه قبل از آن آمده از حروف ناصبه است)

نكته : (لـِ ناصبه در وسط جمله به كار مي رود و علت ماقبلش را بيان مي كند)

التمرين الثالث :

جاي خالي را با صيغه مناسب از فعل مضارع (نجحَ) كامل كنيد :

1.تَنجحنَ

2.تنجحوا

3.تنجحونَ

4.ينجحْ

5.ينجحَ

التمرين الرابع :

خطاهايي كه در اعراب و تحليل صرفي وجود دارد ،اصلاح كنيد :

التمرين الخامس :

جمع كلمه ها را بنويسيد :

الطّير : (اين كلمه،جمع (الطائر) است)               الحجر : الأحجار                       الغازي : الغزاة

الطاغي : الطغاة                                           الشجر : الأشجار                     الأرض : الأرضون

پاسخ تمرين های درس ششم عربی دوم علوم تجربی

الدرس السادس

التمرين الأول

فعلهاي مضارع و اعراب آنها را در جمله هاي زير معين كنيد:

1.يحكمَ : (مضارع منصوب به فتحه)

2.تُحبّونَ : (مضارع مرفوع به ثبوت نون) – يغفرَ : (مضارع منصوب به فتحه)

3.تَنالوا : (مضارع منصوب به حذف نون) – تُنفقوا : (مضارع منصوب به حذف نون) - تحبّون: (مضارع مرفوع به ثبوت نون)

التمرين الثاني

جاي خالي را با آنچه به لحاظ معنا مناسب است پر كنيد:

((و الله يرزقُ من يشاء بغير حساب)) : خداوند به هر بخواهد بي حساب روزي مي دهد.

((نحنُ نرزقكم و إيّاهم)) : ما شما و آنها را روزي مي دهيم.

((نحن نسبّحُ بحمدك و نقدّس لك)) : ما با ستايش تو، از تو به پاكي ياد مي كنيم و به تقديست مي پردازيم.

((والملائكة يسبّحون بحمد ربّهم و يستغفرون لمن في الأرض)) :

ملائكه با ستايش پروردگارشان ،خدا را به پاكي ياد مي كنند و براي كساني كه در زمين هستند طلب آمرزش مي كنند.

التمرین الثالث :

التمرين الرابع :

مترادف و متضاد را تعيين كنيد:

نهض (برخواست) # جلسَ (نشست)        الأسرة = العائلة (خانواده)               أرسلَ = بعثَ (فرستاد)

بلي = نعم (بله)                                   تناولَ = أكلَ (خورد)                        رجعَ = عادَ (برگشت)

السارّة = المفرّحة (شادكننده)                 تكلّمَ = تحدّثَ (سخن گفت)             جميع = كلّ (همه)

پاسخ تمرين های درس پنجم عربی دوم علوم تجربی

التمرين الأول :

عبارت هاي زير را بخوانيد و موصوف و صفت را تعيين كنيد :

1.رجالٌ (موصوف) - صدقوا ما......(جمله وصفيه)

2.صديقٌ(موصوف) - مخلصٌ (صفت)،يُبعدك عن الضلال (جمله وصفيه)

3.النور (موصوف) - المبين (صفت)

الصراط (موصوف) - المستقيم (صفت)

التمرين الثاني :

مضاف و مضاف اليه را تعيين كنيد :

1.أخَوَيْ (مضاف) - كم (مضاف اليه)

2.سيدا (مضاف)-شباب(مضاف اليه و مضاف)-اهل(مضاف اليه و مضاف)-الجنة(مضاف اليه)

3.جولة (مضاف) - الباطل(مضاف اليه) ، جولة (مضاف) - الحق (مضاف اليه) ،قيام (مضاف) - الساعة(مضاف اليه)

4.اله(مضاف)- ي (مضاف اليه) ، ذكر(مضاف) - ك (مضاف اليه) ، أوقات (مضاف) - الغفلة (مضاف اليه)

التمرين الثالث :

جاي خالي را با كلمه مناسب ،كامل كنيد:

1.النافعةُ

2.معلمو

3.معلماتُ

التمرين الرابع :

مترادف و متضاد را تعيين كنيد :

الرحلة = السفرة (سفر)          الظبي = الغزال (آهو)         ساعدَ = نصرَ (كمك كرد)        

 لمّا = عندما (وقتي كه)

رأي = شاهدَ (ديد)               بهدوء(به آرامي) # بسرعة(به سرعت)                  النهار(روز) # الليل (شب)  

  الثمين (گران) # الرخيص(ارزان)              الضوء = النور(نور)                     تحت (پايين) # فوق(بالا)

پاسخ تمرين های درس چهارم عربی دوم علوم تجربی

التمرين الأول :

براي اسم مقصور و منقوص اعراب مناسب انتخاب نماييد:

1.الهدي : مجرور تقديراً

2.الدنيا : مبتدا و مرفوع تقديراً

3.الراضيَ : منصوب بإعراب ظاهري

التمرين الثاني :

التمرين الثالث :

خطاهايي كه زير آن خط كشيده شده با بيان دليل تصحيح نماييد :

هم : هما ( زيرا مرجع ضمير اسم مثني(بابان) است پس (هما) صحيح است)

الساعيُ : الساعي ( زيرا اعراب اسم منقوص در حالت رفع ، تقديري است)

الماشيُ : الماشي (زيرا اعراب اسم منقوص در حالت رفع ، تقديري است)

التمرين الرابع :

(( و السلامُ علي من اتّبعَ الهدي ))

التمرين الخامس :

متن زير را خوانده و ترجمه كنيد سپس به دو سؤال آن پاسخ دهيد :

(( از جوانانمان مي خواهم كه استقلال و آزادي و ارزشهاي انساني را حفظ كنند و آنچه كه غرب از زر و زيور دنيا و بي بند و باري و فساد ،عرضه مي كند نپذيرند . غرب براي شما جز تباهي و غفلت از آينده كشورتان و غارت ثروت و كشاندن شما به سوي وابستگي و اسارت نمي خواهد.))

1.امام از جوانان چه مي خواهد ؟

طلب الإمام التمسّك بالإستقلال و الحريّة و القيم الإنسانة .

2.غرب برا ما چه مي خواهد ؟

يريد الغرب ضياعنا و غفلتنا عن مستقبل بلدنا .

پاسخ تمرين های درس سوم عربی دوم علوم تجربی

التمرين الأول :

كلماتي را كه اعراب فرعي دارند تعيين كنيد :

1.سيئاتِ : مفعول منصوب (به اعراب فرعي جمع مونث سالم ، علامت نصب : كسره   ِ  به جاي فتحه  َ )

2.مصابيحَ : مجرور به حرف جر  ( به اعراب فرعي اسمهاي غير منصرف ، علامت جر : فتحه  َ  به جاي كسره  ِ )

3.أعلمَ : مجرور به حرف جر  ( به اعراب فرعي اسمهاي غير منصرف ، علامت جر :  فتحه  َ  به جاي كسره  ِ )

الشاكرينَ : مجرور به حرف جر ( به اعراب فرعي جمع مذكر سالم،علامت جر : (ي ) و يا ( ِينَ )

4.يوسفَ : مجرور به حرف جر  ( به اعراب فرعي اسمهاي غير منصرف ،علامت جر : فتحه  َ  به جاي كسره  ِ )

السائلين : مجرور به حرف جر ( به اعراب فرعي جمع مذكر سالم ، علامت جر : (ي)  و يا (ِينَ )

التمرين الثاني :

غلط ها را با ذكر دليل ، تصحيح كنيد :

1.المسلمونَ : المسلمينَ ( زيرا جمع مذكر سالم در حالت جر  (ي) مي گيرد.

مكةِ : مكةَ  (زيرا اسم غير منصرف در حالت جر ،فتحه  َ مي گيرد.)

2.الحسناتَ : الحسناتِ (زيرا جمع مونث سالم در حالت نصب ، كسره  ِ مي گيرد)

السيئات : السيئاتِ (زيرا جمع مونث سالم در حالت نصب ، كسره  ِ مي گيرد)

التمرين الثالث :

للإعراب و التحليل الصرفي :

(( لا تُبطلوا صدقاتِكم بالمنِّ.....))

التمرين الرابع :

در جاي خالي كلمه مناسب قرار دهيد :

المثني : الوالدَينِ

الجمع السالم للمذكر : المؤمنونَ

الاسم الممنوع من الصرف : فرعونَ

الجمع السالم للمونث : المؤمناتِ

التمرين الخامس :

در هر مجموعه ، كلمه ي متفاوت را معين كنيد :

1.الجناح

2.السراج

3.صيدلة

4.الدُّستور

5.الوجيزة

6.الضَوء

7.السحاب

8.تلكَ

پاسخ تمرين های درس دوم عربی دوم علوم تجربی

التمرين الأول :

اسمهايي را كه داراي اعراب فرعي هستند مشخص كنيد :

1.(المؤمنونَ) : فاعل مرفوع به اعراب جمع مذكر سالم (و)

(خاشعونَ) : خبر مرفوع به اعراب جمع مذكر سالم (و)

2.(التوّابينَ) : مفعول به و منصوب به اعراب جمع مذكر سالم (ي)

3.(منهومانِ) : مبتدا و مرفوع به اعراب مثني ( ا )

4.(يومانِ) : خبر و مرفوع به اعراب مثني ( ا )

التمرين الثاني :

در جاي خالي كلمه مناسب قرار دهيد .

1. المحسنينَ

2. المجاهدونَ

3. المهندسينَ

4. الفلاحانِ

5. الطفلَينِ

6. غزالتَينِ

پاسخ تمرين های درس اول عربی دوم علوم تجربی

التمرين الاول :

عبارات زير را بخوانيد و اسمهاي معرفه را تعيين كنيد .

1.هذا (اسم اشاره) ، القرآن ( اسم علم) ، التي (اسم موصول) ، هي (ضمير)

2.الذين (موصول) ، ضمير (و) در فعل (يعلمون) معرفه به (ضمير)

3.بشاشة (معرفه به اضافه) ، الوجه (معرفه به ال) ، سخاء (معرفه به اضافه) ، الكفّ (معرفه به ال)

4.العاقل (معرفه به ال) ، مَن (موصول) ، الباطل (معرفه به ال)

التمرين الثاني :

جمله اي كه تمام اسمهاي آن معرفه است را مشخص كنيد :

النبي (ص) : أنا مدينة العلم و عليّ بابها .

النبيّ (معرفه به ال) ، أنا (معرفه به ضمير) ، مدينة (معرفه به مضاف) ، العلم (معرفه به ال) ، عليّ (معرفه به علم) ، باب (معرفه به مضاف) ، ها (معرفه به ضمير)

التمرين الثالث :

((و ننزّل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنينَ))

للإعراب و التحليل الصرفي :

التمرين الرابع :

مترادف ( = ) و متضاد ( # )

يسّر (آسان كرد) # عسّر (سخت گرفت)

القول = الكلام (سخن)

ظلمات (تاريكي ها) # أضواء (نورها)

أخرجَ (بيرون كرد) # أدخل (وارد كرد)

السبيل = الطريق (راه)

جنّبَ (دور كرد) # قرّبَ (نزديك كرد)

قواعد درس دهم عربی دوم علوم تجربی

حروف مشبه بالفعل و حرف لا نفی جنس

حروف مشبه بالفعل

حروف مشبّهةٌ بالفعل عبارتند از:

إِنَّ :    همانا، به راستي كه                   لكِنَّ :  ولي ، لكن

أنَّ :    كه، اينكه                              لَيتَ : كاش

كَأنَّ : گويا، مثل  اينكه                      لَعَلَّ :  شايد، اميد است.

حروف مشبهه دقيقاً بر عكس افعال ناقصه عمل مي كنند.( افعال ناقصه خبر را منصوب مي كردند امّا حروف مشبّهه اسم را منصوب مي كنند).

حروف مشبه  بر سر مبتدا و خبر مي آيند در اين صورت :

1.مبتدا تغيير كرده و منصوب مي شود.

2.ولي خبر به همان حالت مرفوع باقي مي ماند.

نكته : بعد از آمدن حروف مشبهه ، به مبتدا مي گوييم:(اسم حروف مشبهه منصوب) و به خبر مي گوييم:(خبر حروف مشبهه مرفوع)

الجوُ باردٌ  (إن الجوَ باردٌ)

انواع اسم حروف مشبهةٌ بالفعل:

1.اسم ظاهر: ﴿ إنَّ اللهَ  يأمُرُ بِالعَدْلِ و الاحسان﴾ : در اينجا (اللهَ) اسم حروف مشبه و منصوب است.

2.ضمير :    ﴿ إنّا أنْزَلْناهُ قرآناً عَرَبيّاً لَعَلَّكُم تَعقِلونَ ﴾ : در اينجا ضمير(نا) اسم حروف مشبه و محلاً منصوب است.

انواع خبر حروف مشبهةٌ بالفعل:

1.مفرد:   إنَّ المعلّمينَ  محترمونَ.  : در اينجا (محترمون) خبر حروف مشبه و مرفوع(به اعراب فرعي جمع مذكر) است .

2.جمله:  ﴿إنَّ اللهَ يأمُرُ  بِالعَدلِ و الاحسان﴾ : در اينجا (يأمُرُ) خبر حروف مشبه و محلاً مرفوع است .

3.شبه جمله:    كَأنَّ جواداً  فـﻰ الصَّفِّ : در اينجا (فـﻰ الصَّفِّ) خبر حروف مشبه و محلاً مرفوع است .

بیشتر بدانیم : ادوات حصر : إنّما و أنّما

براي منحصر كردن مفهوم خبر براي مبتدا، مي توان به إنَّ و أنَّ  « ما » افزود كه به اين « ما » ماي كافّه يعني بازدارنده گفته مي شود که مبتدا و خبر را به حالت مرفوعشان برمی گرداند .

المومنونَ إخوةٌ           إنّ المومنینَ إخوةٌ                  إنّما المومنونَ إخوةٌ

نكته : گاه ممكن است ادوات حصر بر سر جمله ي فعليه بيايند .

إنّما      لِيُذهِبَ عَنكُم الرجسَ أهلَ البَيتِ .

كاربرد حروف مشبه بالفعل :

1.(إنَّ) معمولاً در آغاز عبارت مي آيد و بيانگر معناي تأكيد است و در ترجمه ي چنين جملاتي مي توان از كلماتي مانند:همانا،به راستي،حتماً...) استفاده كرد.

إنَّ اللهَ يُحبّ المحسنين : قطعاً خداوند نيكوكاران را دوست دارد .

نكته : در متون و زبان روزمره عرب زبانان ،استفاده از (إنَّ) لزوماً براي تأكيد نيست بلكه نوعي تكيه كلام براي جمله هاي اسميه است و ترجمه نمي شود.

2.(أنَّ) به معناي (كه) يا (اينكه) است و معمولاً ميان دو عبارت مي آيد و معادل حرف ربط در زبان فارسي است .

عَلِمتُ أنّها قد نَجَحَتْ في الإمتحان : دانستم كه او در امتحان قبول شده است .

3.خبر (ليتَ)و(لعلّ) در صورتي كه مضارع باشد معمولاً در ترجمه ي آن از مضارع التزامي استفاده مي كنيم .

ليتَ السّلامَ يَستقرُّ في العالمِ : كاش صلح در جهان استقرار يابد .

حرف لا نفي جنس :

لاي نفي جنس  « لا النافيةُ للجنس»

حرف «لا» ي نفي جنس ، همان طور كه از نامش پيداست وجود جنسي را نفي مي كند.

لاي نفي جنس به معني « هيچ .................   نيست » مي باشد.

لا رَجُلَ فـﻰ الدّار.            هيچ مردي در خانه نيست.

لا خير فـﻰ وُدِّ امْرﺉٍ مُتَلَوِّن.  هيچ خيري در دوستيِ فرد دورو نيست.

كار «لا» ي نفي جنس خيلي شبيه حروف مشبّهةٌ بالفعل است.

لاي نفي جنس نيز اسم و خبر دارد .

خصوصيات اسم لا نفي جنس:

1.نكره است بنابراين هيچگاه (ال) نمي گيرد.

2.مبني بر فتحه است بنابراين تنوين هم نمي گيرد(اسمهاي مبني تنوين نمي گيرند)

نكته : اسم لا نفي جنس،مبني بر فتحه و محلاً منصوب است .

در حالي كه خبر آن درست مثل خبر حروف مشبّهةٌ بالفعل مرفوع است و به همان سه صورت مي آيد:

1.مفرد : لا شئ َ أجملُ من الصبرِ.

2.جمله :لا نصيحةَ تَنفعُ العنودَ .

3.شبه جمله :ذلكَ الكتابُ لا ريبَ فيه .

لا  بَلـــــــيّة َ          أصعـــــَبُ مِنَ الجَهْل.           (هيچ بلايي سخت تر از ناداني نيست).          

اسم لا،محلاًمنصوب       خبر لا مرفوع

براي مطالعه :

انواع «لا»:

1- «لا» ي ناهيه (يعني لاي نهي)

لا تَنتَخِبْ: انتخاب نكن                        لاتَتَأمَّلْ: درنگ نكن

2- «لا» ي نافيه (يعني لاي نفي)

لا تَنتَخِبُ: انتخاب نمي كني           لا تَتَأمَّلُ: درنگ نمي كني

3-«لا» ي نافيةٌ لِلْجِنس (يعني لاي نفي جنس)

4-لا أحَدَ موجودٌ: هيچ كسي نيست.

قواعد درس نهم عربی دوم علوم تجربی

نواسخ :

« نواسخ » جمع ناسخه است يعني باطل كننده ها.

نواسخ بر سر جمله ي اسميّه (مبتدا و خبر) مي آيند و موجب تغييراتي مي شوند.

نواسخ عبارتند از :

1.افعال ناقصه   2.حروف مشبه بالفعل   3.افعال مقاربه (رشته انساني)   4.حرف لا نفي جنس

افعال ناقصه :

افعال ناقصه عبارتند از: كانَ : بود / صارَ: شد / لَيسَ: نيست / أصْبَحَ : شد.

مادامَ: تاوقتي كه ، مادامي كه / مازال: همواره

افعال ناقصه  بر سر مبتدا و خبر مي آيند در اين صورت :

1.مبتدا تغيير نام مي دهد ولي اعراب آن تغيير نمي كند و به همان حالت مرفوع باقي مي ماند.

2.ولي خبر تغيير مي كند و منصوب مي شود.

نكته : بعد از آمدن افعال ناقصه، به مبتدا مي گوييم:(اسم افعال ناقصه مرفوع) و به خبر مي گوييم:(خبر افعال ناقصه منصوب)

الجوُ باردٌ  (کان الجوُ بارداً )

انواع اسم افعال ناقصه :

اسم افعال ناقصه نيز مانند «فاعل» سه نوع است:

1- اسم ظاهر         يكونُ المؤمنُ صادقاً. مؤمن راستگو مي باشد.((المؤمنُ)اسم افعال ناقصه و مرفوع است)

2- ضمير بارز       أصْبَحْتُم شاكِرينَ.     سپاسگزار شديد. (در اين جمله،ضميربارز(تُم) اسم افعال ناقصه و محلاً مرفوع است).

3- ضمير مُستتر      لَيسَ وحيداً.            تنها نيست.   (در اين جمله،ضمير(هوَ)كه در فعل (ليسَ)مستتر است،اسم افعال ناقصه و محلاً مرفوع است).

انواع خبر افعال ناقصه :

1.مفرد : کانَ الفلاحُ واقفاً.  (واقفاً :خبر افعال ناقصه و منصوب است)
2.جمله : کانَ الفلاحُ یزرعُ الارضَ. (يزرعُ : خبر افعال ناقصه و محلاً منصوب است)
3.شبه جمله کان َ الفلاّحُ فی المزرعةِ. (في المزرعةِ : خبر افعال ناقصه و محلاً منصوب است)

نكته :

به معاني وكاربردهاي متفاوت «كان» دقّت كنيد.

1.هر گاه فعل(كان) قبل از يك فعل مضارع بيايد ، آن را به صورت (ماضي استمراري) ترجمه مي كنيم .

كانَ + فعل مضارع= ماضي استمراري

يسمعُ : مي شنوَد            كان يسمَعُ : مي شنيد، داشت مي شنيد

2. هر گاه فعل(كان) قبل از يك فعل ماضي بيايد ، آن را به صورت (ماضي بعيد) ترجمه مي كنيم .

كانَ + قد + ماضي = ماضي بعيد.

سَمِعَ : شنيد        « كانَ قَد سَمِعَ»  يا « كانَ سَمِعَ» : شنيده بود.

3.گاهي كانَ به معني « است»مي آيد مانند :

 ﴿جاءَ الحقّ و زَهَقَ الباطِلَ إنَّ الباطلَ كانَ زَهوقاً﴾

حق  آمد و باطل از بين رفت زيرا باطل نابود شدني است.

قواعد درس هشتم عربی دوم علوم تجربی

معلوم و مجهول :

فعل از نظر مشخّص بودن و نبودن فاعِل آن دو نوع است: 1.فعل معلوم   2.فعل مجهول .

فعل معلوم: فعلي است كه فاعِل آن «معلوم » و مشخّص است و در عربي به آن (مبنـى للمعلوم) مي گويند.

فعل مجهول:فعلي است كه فاعلِ آن « مجهول» و نا مشخّص است و در عربي به آن(مبنـﻰ للمجهول ) مي گويند.

در زبان فارسي براي تبديل فعل معلوم به مجهول از « شدن» استفاده مي كنيم .

 مثال براي ماضي :

دانش آموز جايزه اي گرفت.           جايزه اي گرفته شد.                       

مثال براي مضارع :

كودك غذا مي خورد                              غذا خورده مي شود.

امّا در زبان عربي براي تبديل فعل معلوم به مجهول ، وزن فعل را تغيير مي دهيم كه اين كار براي فعلهاي ماضي و مضارع متفاوت است .

طريقه مجهول كردن فعل ماضي :

1. به عين الفعل (دومين حرف اصلي) حركت كسره (  ِ ) مي دهيم .
2. به تمام حروف متحرك قبل از آن ضمه (  ُ ) مي دهيم .

به طور مثال : (فَعَلَ: انجام داد                   فُعِلَ: انجام داده شد.)

طريقه مجهول كردن فعل مضارع :

1. به عين الفعل فتحه (  َ ) مي دهيم .

2. به حرف مضارع (أتين) ضمه (  ُ ) مي دهيم .

به طور مثال : ( يَفْعَلُ: انجام مي دهد              يُفْعَلُ: انجام داده مي شود)

طريقه مجهول كردن جملات معلوم :

1. فاعل جمله را حذف مي كنيم .
2. مفعول جمله را كه منصوب است مرفوع كرده و به جاي فاعل قرار مي دهيم و نامش را نائب فاعل مي گذاريم .
3. فعل جمله را مجهول مي كنيم .
4. فعل مجهول را از نظر مذكر يا مؤنث بودن با نائب فاعل مطابقت مي دهيم (فعل معلوم با فاعل مطابقت داده مي شود و فعل مجهول با نائب فاعل)

( غَرسَ الفلاحُ شجرةً في الحديقةِ ) می شود ( غُرِسَتْ شجرةٌ فی الحدیقةِ)

انواع نايب فاعل:

نايب فاعل مانند فاعل به سه صورت مي آيد.

1-                اسم ظاهر:  ﴿ إذا قُرِئَ القُرآنُ فَاسْتَمِعوا لَه﴾

2-                ضمير بارز:            ﴿ و لا تَحسَبَنَّ الّذينَ قُتِلوا فـﻰ سبيلِ الله أمواتاً﴾

3-                ضمير مستتر: ﴿ أفَلا يَنظُرونَ إلَي الإبِلِ كيف خُلِقَتْ﴾  ضمير مستتر (هى ) در ( خُلِقَتْ) نائب فاعل است .

قواعد درس هفتم عربی دوم علوم تجربی

مضارع مجزوم :

در درس گذشته گفتيم كه فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است يعني اينكه هرگاه پيش از فعل مضارع، حروف ناصبه يا جازمه نيايد مضارع مرفوع است .

در همان درس با حروف ناصبه و مضارع منصوب آشنا شديم ، در اين درس مي خواهيم قواعد مربوط  به حروف جازمه(و ادوات شرط) و مضارع مجزوم را بررسي كنيم.

مضارع مجزوم :

هرگاه يكي از ادوات جازمه بر سر فعل مضارع بيايد( فعل مضارع مجزوم) ساخته مي شود.

نكته : منظور از ادوات جازمه (حروف جازمه و ادوات شرط)هستند كه بر سر فعل مضارع مي آيند و آنرا مجزوم مي كنند :

ادوات جازمه دو دسته اند :

1. حروف جازمه : لَم (نَـ ...)، لمّا (نَـ ...) ، لِـ امر(بايد) ، لا نهي(براي ساختن فعل نهي )

نكته : حروف جازمه يك فعل مضارع را مجزوم مي كنند.

1. ادوات شرط  : إنْ (اگر)، مَنْ (هركس)، ما (هرچه)، أينما (هرجا)

نكته :ادوات شرط  دو فعل مضارع را مجزوم مي كنند.

هر گاه يكي از ادوات جازمه بر سر فعل مضارع بيايد تغييراتي در ظاهر اين فعل ايجاد مي شود به اين صورت كه:

 در پنج صيغه ي(يفعلُ ، تفعلُ، تفعلُ،أفعلُ، نفعلُ)ضمه ي آخر فعل(  ُ) تبديل به ساكن (  ْ) مي شود.

در هفت صيغه ي (يفعلانِ ، تفعلانِ ، يفعلونَ، تفعليـنَ، تفعلونَ، تفعلانِ، تفعلانِ)  نون اعراب از آخر فعل مضارع حذف مي شود.

امّادر  دو صيغه جمع مؤنّث (يَفعلْنَ و تَفعلْنَ) كه معرب نبوده و مبني هستند هيچ تغييري ايجاد نشده و نون آخر آنها حذف نمي شود زيرا نون آنها ( ضمير متّصل فاعلي) است.   

به نحوه ساختن مضارع مجزوم توجه كنيد:

يَفعلُ                    لا يَفعلْ

يَفعلونَ                لِيَفعلوا

تَفعلنَ                 لم تَفعلْنَ

ادوات شرط :

( إنْ ، منْ ، ما ، أينما ) دو فعل مضارع را به ترتيب در جمله مجزوم مي كنند كه در اين صورت ما به فعل اول( فعل شرط) و به فعل دوم (جواب يا جزاي شرط) مي گوييم .

( إنْ تنصُروا اللهَ ينصُرْكم )

إنْ تنصُروا اللهَ ينصُرْكم.

تنصُروا  : فعل شرط مجزوم(به حذف نون)

ينصُرْ :  جواب شرط مجزوم

نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ،ماضي باشند از آنجا كه فعل ماضي مبني است و حركت آن تغيير نمي كند بنابراين به آن محلاً مجزوم مي گوييم .

إنْ صبرتَ أدرکتَ بِصبركَ منازلَ الأبرار .

صبرتَ : فعل شرط

أدرکتَ : جواب شرط

نكته : يكي از موارد  جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (فعل امر ، نهي،...) بيايد .

 اُدرسْ تنجحْ    : درس بخوان تا موفق شوي .

اُدرسْ : فعل طلب

 تنجحْ : جواب طلب مجزوم

كاربرد ادوات جازمه :

(لَم و لمّا ) معناي مضارع را تبديل به ماضي منفي مي كنند.

نكته : (لم )معناي مضارع را تبديل به ماضي ساده ي منفي مي كند و (لمّا) معناي مضارع را تبديل به ماضي نقلي منفي مي كند .

(يكتبُ : مي نويسد)  (لم يكتبْ : ننوشت)

همانگونه كه مشاهده مي كنيد (لم يكتبْ) معادل (ما كتبَ) ترجمه مي شود.

لام امر(لِـ) هر گاه بر سر فعل مضارع بيايد آن مضارع به صورت مضارع التزامي ترجمه مي شود .

(نذهبُ : مي رويم )  ( لِنذهبْ : بايد برويم )

نكته : لام امر بر سر صيغه هاي مضارع غائب و متكلم مي آيد .

لا نهي براي ساختن فعل نهي به كار مي رود .

(يذهبُ : مي رود )  (لا يذهبْ : نبايد برود)

فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند معمولاً به صورت مضارع ترجمه مي شوند .

(مَنْ حفرَ بئراً لأخيه وقعَ فيها   : هر كس براي برادرش چاهي بكند خودش در آن مي افتد)

قواعد درس ششم عربی دوم علوم تجربی

اعراب فعل مضارع :

فعل مضارع : فعلی است که بر انجام کار یا پدید آمدن حالتی در زمان حال یا آینده دلالت می کند. مانند: یَجلِسُ(می نشیند)،یَحسُنُ(نیکو می شود).

فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است.منظور از حالت عادي اين است كه پيش از فعل مضارع، حروف ناصبه يا جازمه نباشد.

در اين درس با حروف ناصبه و در درس بعدي با حروف جازمه آشنا خواهيم شد.

حال به علامت رفعِ « فعل مضارع مرفوع» توجّه كنيد

همانگونه كه مشاهده مي كنيد علامت رفع مضارع در  پنج صيغه ضمّه آخِر آن است.

يفعلُ ، تفعلُ، تفعلُ،أفعلُ، نفعلُ

نكته : اين پنج صيغه ، صيغه هاي اصلي فعل مضارع هستند.

امّا علامت فعل مضارع در هفت صيغه، نون آخِرِ آن است كه در اصطلاح

« نونِ عِوضِ رفع» يا « نون اِعراب » ناميده مي شود.

يفعلانِ ، تفعلانِ ، يفعلونَ، تفعليـنَ، تفعلونَ، تفعلانِ، تفعلانِ

نكته : اين هفت صيغه ، صيغه هاي فرعي فعل مضارع هستند.

امّا دو صيغه جمع مؤنّث (يفعلن و تفعلن) معرب نيستند بلكه مبني هستند و نون آخِر آنها نيز « ضمير متّصل فاعلي» است.        

يَفْعَلْنَ تَفْعَلْنَ

مضارع منصوب

هنگامي كه يكي از حروف ناصبه بر سر فعل مضارع بيايد

« فعل مضارع منصوب» ساخته مي شود. حروف ناصبه عبارتند از:

أن: كه،         لَنْ: هرگز نخواهـ ......

كى:(لِكَى)(تا) ، حتّي: (تا، تااينكه) ،لِـ (براي اينكه)

هرگاه يكي از حروف ناصبه بر سر فعل مضارع بيايد تغييراتي در ظاهر اين فعل ايجاد مي شود به اين صورت كه در پنج صيغه ي(يفعلُ ، تفعلُ، تفعلُ،أفعلُ، نفعلُ

)ضمه ي آخر فعل(  ُ) تبديل به فتحه (  َ) مي شود.

 در هفت صيغه ي (يفعلانِ ، تفعلانِ ، يفعلونَ، تفعليـنَ، تفعلونَ، تفعلانِ، تفعلانِ

) نون اعراب از آخر فعل مضارع حذف مي شود.

امّا در دو صيغه جمع مؤنّث (يَفعلْنَ و تَفعلْنَ) كه معرب نبوده و مبني هستند هيچ تغييري ايجاد نشده و نون آخِر آنها حذف نمي شود زيرا نون آنها ( ضمير متّصل فاعلي) است.    

به نحوه ساختن مضارع منصوب توجه كنيد:

يَسْمَعُ       أن يَسْمَعَ

يَكْذِبون     لَن يَكْذِبوا

تَستَغفِرنَ    كى تَستَغْفِرنَ

سؤال : در جمله هاي زير فعلهاي مضارع را مشخص كرده و إعراب آنها را تعيين كنيد :

((نُجاهدُ في سبيل الحقّ كَي نَنتصرَ.))                           ((يريدون أن يُفرّقوا بين الله و رسله .))

نجاهدُ في سبيلِ الحقّ كَي ننتصرَ          (نجاهدُ: مضارع مرفوع به ضمه) (ننتصرَ : مضارع منصوب به فتحه)

يريدون أن يُفرّقوا بين الله و رسله .  ( یریدونَ : مضارع مرفوع به ثبوت نون) (یفرقوا : مضارع منصوب به حذف نون)

كاربرد حروف ناصبه :

هرگاه حروف ناصبه ي ( أن ، كَي ، حتي ، لـِ ) بر سر فعل مضارع بيايند معناي مضارع را تبديل به مضارع التزامي مي كنند به طور مثال:

يذهبُ : مي رود  ( أن يذهبَ : كه برود )   ( حتي يذهبَ : تا اينكه برود )

اما هرگاه حرف ناصبه ي ( لَن ) بر سر فعل مضارع بيايد معناي مضارع راتبديل به مستقبل منفي مي كند . به طور مثال :

يذهبُ : مي رود  ( لن يذهبَ : نخواهد رفت ، هرگز نخواهد رفت ) 

قواعد درس پنجم عربی دوم علوم تجربی

ما  با دو نوع تركيب سر و كار داريم :

1.تركيب وصفي(موصوف و صفت)  2.تركيب اضافي(مضاف و مضاف اليه)

 اين يك نمونه  تركيب وصفي است:

الوردةُ الجميلةُ ( گلِ زيبا)

الوردةُ       الجميــلةُ                       گــلِ      زيبــــا

موصوف       صفت                       موصوف    صفت

حال به اين تركيب اضافي (مضاف و مضاف) دقت كنيد .

جدارُ البيتِ ( ديوارِ خانه)

جــــدارُ      البيتِ                        ديوارِ        خــــانه

مضاف   مضافٌ اليه                   مضافٌ     مضافٌ اليه   

چه تفاوتي ميان اين دو تركيب(وصفي و اضافي) مشاهده مي كنيد؟

راه تشخيص موصوف و صفت از مضاف و مضافٌ اليه :

1: به آخر تركيب «تر» اضافه كنيم.  اگر معني بدهد موصوف و صفت است و گرنه مضاف و مضاف اليه است.

گل  زيباتر           ديوار  خانه تر

2. در موصوف و صفت جزء دوم (صفت) به تنهايي وجود خارجي ندارد امّا در مضاف و مضافٌ اليه جزء دوم(مضاف اليه) به تنهايي وجود خارجي دارد.

كيف كوچك                                                   كيف  پروين

    به تنهايي وجود خارجي ندارد .                          به تنهايي وجود دارد.

تركيب وصفي :

صفت از چهار نظر مانند موصوف خودش است:

1- عدد

 الرَّجُلُ    المؤمنُ          الطالبانِ   النشيطانِ               الجنودُ      الأقوياء

  مفرد    مفرد              مثنّي        مثني                 جمع         جمع

2- جنس:

        الطفلُ    الصغيرُ              الطفلةُ  الصغيرةُ

        مذكر      مذكر               مؤنّث      مؤنّث

3- اعراب:

  السفينةُ        الكبيرةُ           فـﻰ البحر.

مبتدا مرفوع   صفت تابع موصوف خودش مرفوع

شاهَدْنا  سفينـــةً        كبيرةً.

  مفعول به منصوب    صفت تابع موصوف خودش منصوب

4- معرفه و نكِره:

الشجرةُ  الباسقةُ

شجرةٌ  باسقةٌ

پس هر گاه دو اسم پش سر هم بيايند و در اين چهار مورد با هم مطابقت كنند اسم اول (موصوف) اسم دوم (صفت) است.

نكته : دقت داشته باشيم كه (موصوف بودن) يك نقش نيست بنابراين موصوف ما ممكن است مبتدا يا فاعل بوده و مرفوع شود يا مفعول بوده و منصوب شود يا....... ولي در هر صورت هر اعرابي كه با توجه به نقش خود پذيرفت،صفت از آن پيروي مي كند.

جاءَ  تلمیذةٌ مجتهدةٌ .                               رأيتُ تلمیذةً مجتهدةً .

نكته: دقّت  داشته باشيم كه معمولاً اگر موصوف ما جمعِ غير انسان باشد، صفت به صورت (مفرد مؤنّث)به كار مي رود. به طورمثال: در صورتي كه بخواهيم براي دو جمع(الكتب) و (المنازل) صفت به كار ببريم آنرا به صورت (مفرد مؤنث) به كار مي بريم.

نكته :با جمع هاي غير عاقل معمولاً مانند مفرد مؤنث عمل مي شود،پس اگر بخواهيم براي آنها اسم اشاره ،ضمير.....به كار ببريم ،به صورت مفرد مؤنث به كار مي بريم.

هذه  الكُتــُبُ       المفيدةُ                               تلكَ  المنازلُ  النَّظيفـــةُ

     جمع مكسر      مفرد مؤنّث                             جمع مكسر    مفرد مؤنّث

يادآوري :

علامتهاي اسم مؤنث :1. (ة) مانند طالبة  2. (اء) مانند : زهراء  3. (يَ) مانند: كبريَ

جمله وصفيه :

گاهي بعد از اسم هاي نكره ، جمله اي مي آيد كه آن اسم نكره را توضيح داده و توصيف مي كند .به چنين جملاتي (جمله وصفيه) مي گوييم .اعراب جمله وصفيه (مانند همه ي جمله ها،اعراب محلي است)مانند :(المؤمنُ انسانٌ يُحبُّ الخيرَ).

نكته : گفتيم كه موصوف و صفت بايد در چهار مورد با هم مطابقت داشته باشند اما اما گاهي تشخيصص اين مطابقت ، دقت بيشتري مي خواهد چرا كه ممكن است ممكن است موصوف و صفت هر دو جمع باشند ولي يكي از آنها جمع مكسر و ديگري جمع مذكر سالم،يا هر دو منصوب باشند ولي يكي به اعراب اصلي و ديگري به اعراب فرعي ،يا هردو معرفه باشند ولي يكي معرفه به اضافه و ديگري معرفه به (ال):

(إنّي اُحبُّ إخواني المجدّين) .

در اينجا (إخوان) موصوف و (المجدّين) صفت است .آيا مي توانيد مطابقت هاي چهارگانه ي آنها را بيان كنيد ؟

كاربردهاي ترجمه ای موصوف و صفت :

1.صفت در فارسي همواره به صورت مفرد ترجمه مي شود حتي اگر در عربي به صورت مثني يا جمع آمده باشد.

التلميذةُ المجتهدةُ : دانش آموز كوشا

التلميذتان المجتهدتان : دانش آموزان كوشا

التلميذاتُ المجتهداتُ : دانش آموزان كوشا

2.جمله هاي وصفيه، بدون اينكه قبل از آنها موصول(الذي،التي....)بيايد ،معناي آنرا دارا مي باشند :لذا در ترجمه ي فارسي معمولاً با كلمه ي (كه) به كار مي روند .

رأيتُ تلميذةً تكتبُ درسَها .(دانش آموزي را ديدم كه درسش را مي خواند)

و خود فعل مطابق نیاز جمله معمولا به ترتیب زیر می آید :

الف – ماضی + مضارع = ماضی استمراری فارسی .

مانند : سَمِعْتُ نِداءً یَدعونی اِلی الصِّدْقِ .ندایی را شنیدم که مرا به صداقت فرا می خواند .( ماضی استمراری )

ب – ماضی +ماضی = ماضی بعید در زبان فارسی ( و یا ماضی ).

آِشْتَرَیْتُ کتاباً قَد رَأَیتُهُ. کتابی راخریدم که آن را دیده بودم(دیدم).

ج – مضارع + مضارع = مضارع التزامی در زبان فارسی .

اُفَتِّشُ عَنْ کتابٍ یُساعِدُنی فَهْمِ النُّصوصِ. دنبال کتابی می گردم که مرا در فهم متون یاری کند

هرگاه دواسم پشت سر هم بیایند و اولی را به دومی نسبت دهیم به اسم اول « مضاف» و به اسم دوم «مضافٌ الیه» گفته مي شود. به عبارت دیگر به ترکیباتی مانند:« کتابُ التلمیذِ ، ماءُ البِئر،اَشجارُ الغابَةِ ،مزرعةُ الآخرةِ» که جزء دوم به تنهایی وجود خارجی و استقلال و هویت مشخص دارد، تركيب اضافي گفته می شود.

قواعد اين درس  درباره تركيب اضافي يعني « مضاف و مضاف اليه» است .

كتابُ الطالبِ ( كتاب دانش آموز)

كتابُ      الطالبِ                         كتابِ        دانش آموز

مضاف   مضافٌ اليه                      مضافٌ     مضافٌ اليه

خصوصيات مضاف :

1.(ال) نمي گيرد .

2.تنوين نمي گيرد .

3.نون مثني و جمع نمي گيرد .

پس در تركيباتي مانند :(الكتابُ الطالبِ ، كتابٌ الطالبِ ، كتابان الطالبِ ) مضاف به صورت اشتباه به كار رفته است .

نكته : دقت داشته باشيم كه (مضاف بودن) يك نقش نيست بنابراين مضاف، ممكن است مبتدا يا فاعل بوده و مرفوع شود يا مفعول بوده و منصوب شود يا.......ولي مضاف اليه يك نقش بوده و همواره مجرور است . 

جاءَ معلمُ المدرسةِ  .                         رأيتُ معلمَ المدرسةِ    .

مضاف اليه :

مضاف اليه به دو صورت به كار مي رود :

1.به صورت اسم مجرور: اعمالُ المؤمنين ( اعمالُ ) مضاف (المومنین) مضاف الیه

2.به صورت ضمير(متصل منصوب ومجرور) : اعمالُكم (اعمالـُ ) مضاف (کم ) مضاف الیه.

اسمهاي دائم الإضافه :

بعضی از اسمها همیشه مضاف (داراي مضاف اليه)هستند به این اسم ها « اسماءِ دائم الاضافه» می گویند. که برخي از آنها عبارتند از:

کُلُّ ( هر، همه )، بعض ( برخی )،حول (پیرامون ، درباره) مثل (مانند) ،غَیر( بجز ، مگر ) ،نَحو(به سمت ،به طرف)، ذو ( صاحب ) ذات، اُولو ( صاحبان )، مَعَ، عندَ، بینَ، دونَ، قبلَ، بعدَ،أمامَ ، وراء،فوقَ ، تَحتَ ،خلفَ، اَیّ ، حَسب، جمیع، وَحْد.

نكته : بعضی از اسمها هیچگاه مضاف واقع نمی شوند که عبارتند از 1- ضمیر 2- اسم اشاره

3- اسم موصول 5- اسم علم ( خاص ) 5- اسمهای شرط 6- اسمهای استفهام ( بجز «أَیُّ »)

نكته : اگر اسمي هم داراي مضاف اليه و هم صفت باشد ،در زبان عربي ،مضاف اليه قبل از صفت مي آيد اما در ترجمه ي فارسي ،آنرا بعد از صفت ترجمه مي كنيم .

(إنّي اُحبُّ إخواني المجدّين) .(من برادران تلاشگرم را دوست دارم)

در اينجا (إخوان): هم مضاف است و هم موصوف، ضمير (ي): مضاف اليه است ،(المجدّين): صفت است.حال به ترتيب قرار گرفتن و ترجمه آنها دقت كنيد.

قواعد درس چهارم عربی دوم علوم تجربی

اعراب محلی

اعراب محلی مربوط به کلمات مبنی ( ضمائر،اسمهاي اشاره،اسمهاي موصول،اسمهاي استفهام و شرط و........و جمله ها و شبه جمله ها) است.

 از آنجا که علامت آخر کلمات مبنی ثابت بوده و تغيير نمي كند، لذا برای شناختن اعراب و نقش آنها باید به «محل» قرار گرفتن آنها در جمله توجه کنيم.

جاءَ ذلکَ                  رأيتُ ذلکَ                    سلّمتُ عَلَي ذلکَ   

اعراب تقديري

برخی کلمات با وجود معرب بودن علامت های اعراب را نمی پذیرند و اعراب آنها را باید از نقش آنها در جمله تشخیص داد. به چنین اعرابی، اصطلاحاً «اعراب تقدیری» می گوئیم.

مهم ترین کلماتی که اعراب آنها تقدیری است :

1. اسم مقصور : اسمی است که به الف ( ا ، یَ ) ختم شود مانند : دنیا – کبریَ

(اعراب اسمهاي مقصور در هر سه حالت( رفع ، نصب و جر ) تقدیری است .
 جاء الفتی                رأيتُ الفتی                           سلّمتُ عَلَي الفتی       

1. اسم منقوص اسمی است که به یاء ماقبل مکسور (  ِ ي) ختم شود مانند: قاضی – هادی

(اعراب اسمهاي منقوص در دو حالت رفع و جر تقدیری است ولي در حالت نصب اعراب اصلي را مي پذيرد )

جاءَ  القاضی               رأيتُ القاضیَ                          سلّمتُ عَلَي القاضی        

1. اسم مضاف به ياء متكلم وحده : اسمی است که به ضمیر متکلم وحده «ی» اضافه شود مانند: صدیقی

(اعراب اسمهاي مضاف به ياء متكلم در هر سه حالت تقدیری دارد)

قواعد درس سوم عربی دوم علوم تجربی

4. جمع مؤنث سالم : به كلماتي كه در انتهاي آنها (ات) به عنوان جمع اضافه شده باشد را جمع مؤنث سالم مي گوييم مانند الطالبات ، المعلمات ......

إعراب جمع مؤنث سالم تنها در يك حالت (در حالت نصب ) فرعي است  و در دو حالت ديگر(رفع و جر) اعراب اصلي را مي پذيرد .

جمع مؤنث سالم در حالت نصب (  ِ       ٍ ) مي گيرد پس در اين حالت اعرابش فرعي است .

جاءَ  الطالباتُ                       رأيتُ الطالباتِ                         سلّمتُ عَلَي  الطالباتِ   

همانگونه كه مشاهده مي كنيد اعراب جمع مؤنث تنها در حالت دوم، فرعي بوده و در دو حالت ديگر اعراب اصلي را پذيرفته است .

5.اسمهاي غير منصرف :   اسمهايي هستند  كه كسره ( ِ ) و تنوين ( ً ، ٍ ، ٌ ) را نمي پذيرند بنابراين تنها ضمّه ( ُ ) و فتحه ( َ ) مي پذيرند .

نكته : اسمهاي منصرف اسمهايي هستند كه تمام حركات اعرابي مربوط به اسم را مي پذيرند مانند : الطالب ، مدرسة ....(اكثر اسمها منصرفند)

اسمهاي غير منصرف عبارتند از :

1. اسمهاي علم مؤنث مانند :فاطمة ، مريم ،.....

نكته : اسمهاي مؤنث لفظي مانند معاوية و طلحة نيز غير منصرفند .

1. اسمهاي علم غير عربي مانند : يوسف ، يعقوب ،......
2. اسامي شهرها و كشورها مانند : لبنان ، مكة ،.......
3. صفاتي كه بر وزن (أفعَل ) باشند مانند : أفضَل ، أحمد ،......
4. جمع مكسرهايي كه هم وزن (مَفاعِل و مَفاعيل ) باشند مانند : مكاتِب ، مصابيح

نكته : جمع مكسرهايي  كه بعد از الف آنها ، دو يا سه حرف بيايد (و اگر سه حرف بود حرف وسط (ي) باشد) نيز غيرمنصرفند مانند: زَوارِق ، تلاميذ ،......

اعراب اسمهاي غيرمنصرف  تنها در حالت جر، فرعي است و در دو حالت ديگر اعرابشان اصلي مي باشد.

اسمهاي غيرمنصرف در حالت جر به جاي كسره ( ِ ) اعراب فتحه ( َ ) مي گيرند .

 جاءَ  فاطمةُ              رأيتُ فاطمةَ                        سلّمتُ عَلَي فاطمةَ     

همانگونه كه مشاهده مي كنيد اعراب اسمهاي غيرمنصرف تنها در حالت سوم، فرعي بوده و در دو حالت ديگر اعراب اصلي را پذيرفته اند.

نكته : اسمهاي غيرمنصرف در صورتي كه : 1. ( ال ) بگيرند  2. مضاف واقع شوند(بعد از آنها مضاف اليه بيايد) مي توانند در حالت جر ، كسره ( ِ ) بپذيرند . ولي تنوين را هرگز نمي پذيرند .

في المساجدِ مصلّونَ كثيرون .           في مساجدِ المدینة ِ مکتباتٌ قیمةٌ

قواعد درس دوم عربی دوم علوم تجربی

أنواع اعراب

تذكّر : قبل از مطالعه قواعد اين درس لازم است قواعد معرب و مبني را مطالعه كنيد(مي توانيد در همين وبلاگ در پست نكات مورد نياز دوم انساني به اين مبحث دسترسي پيدا كنيد)

أنواع اعراب

انواع اعراب : 1.اعراب ظاهري    2.اعراب محلي    3.اعراب تقديري

1.إعراب ظاهري : كه علامت آن ظاهر مي شود،مخصوص اسمهاي معرب است و خود به دو نوع تقسيم مي شود: الف. اعراب اصلي    ب. اعراب فرعي

الف. اعراب اصلي : اگر كلمه اي

• در حالت رفع (  ُ  و  ٌ )
• در حالت نصب (  َ  و  ً )
• در حالت جر (  ِ  و  ٍ )
• و در حالت جزم (  ْ ) بگيرد ،اعرابش را اعراب اصلي مي گوييم .

اكثر كلمات اعرابشان اصلي است .

به اعراب (الطالب) در اين سه جمله دقت كنيد :

جاءَ الطالبُ .              رأيتُ الطالبَ .                    سلّمتُ عَلَي الطالبِ .    

 (الطالب) درجمله اول(فاعل مرفوع) در جمله دوم(مفعول منصوب) و در جمله سوم(مجرور به حرف جر) است.

ب. اعراب فرعي : اگر كلمه اي در حالتهاي رفع،نصب،جروجزم،علامتهاي ذكر شده ي بالا را نگيرد، اعرابش را فرعي(نيابي) گوييم . اين اعراب شامل اسم و فعل هر دو مي شود:

اسمهايي كه داراي اعراب فرعي هستند شامل :

1. اسمهاي مثني
2. جمع مذكرسالم
3. اسماء خمسه(در حالتي كه مفرد باشد، مضاف باشد و مضاف اليه آن ضمير متكلم وحده(ي) نباشد)
4. جمع مؤنث سالم(در حالت نصب)
5. اسمهاي غير منصرف(در حالت جر)

همچنين فعلهايي كه داراي اعراب فرعي هستند شامل :

1. فعل مضارع (به جز صيغه هاي مفرد 1،4،7،13،14)
2. فعل مضارع ناقص(در صيغه هاي مفرد و در حالت جزم).

در اين درس به بررسي قواعد اعراب فرعي (اسمهاي داراي اعراب فرعي )مي پردازيم و قواعد مربوط به ساير اعرابها را در درسهاي آينده بررسي مي كنيم .

1.مثني: اسمی است که بر دو فرد دلالت می کند مانند : طالبان ، طالبَین ، شجرتان

علائم مثنی :

• در حالت رفع : الف در (انِ) مانند طالبانِ
• در حالت نصب و جر : (ی) در (  َینِ) مانند طالبَینِ

جاءَ  الطالبانِ                       رأيتُ  الطالبینِ                        سلّمتُ عَلَي الطالبینِ 

2.جمع مذكر سالم :

علائم جمع مذكر سالم :

• در حالت رفع : واو در (ونَ) مانند طالبونَ
• در حالت نصب و جر : (ی) در ( ينَ) مانند طالبينَ

جاءَ  الطالبونَ                     رأيتُ الطالبینَ                         سلّمتُ عَلَي  الطالبینَ 

قواعد درس اول عربی دوم تجربی

معرفه و نكره :

اسم معرفه : اسمي است كه بر شخص يا شئ معيّن و مشخّصي دلالت مي كند مانند : هوَ،هذا،الذي،محمّد،التلميذ، كتاب التلميذِ .

اسم نكره : اسمي است كه بر شخص يا شئ نامعيّن ونامشخصي دلالت مي كند مانند : رجلٌ ، كتاباً ،بيتٍ .

نشانه ي اسم نكره:

اسمهاي نكره اغلب تنوين مي گيرند. (  ً ،  ٍ  ، ٌ )

البته برخي از اسمهاي نكره تنوين نمي گيرند و  همچنين ممكن است برخي از  اسمهاي معرفه تنوين بگيرند مانند:محمدٌ

انواع اسم معرفه :

براي يادگيري بهتر اسمهاي معرفه مي توانيد شعر زير را حفظ كنيد:

معارف شش بُوَد،مُضمَر، اضافه         عَلَم ، ذوللام ، موصول و اشاره

اسمهاي معرفه شش مورد هستند:

1.ضميرها(هو، انتَ،ايّاكم،هما.....)  2.اسمهاي موصول(من،ما،الذي....)  3.اسمهاي اشاره(هذا ،تلكَ....)  4.اسمهاي علم(الله ،محمد،مكه....)  5.ذوللام(اسمهايي كه (ال)بر سر آنها آمده مانند:الطالب ،الرجل...)      6.مضاف(اسمهايي كه داراي مضاف اليه هستند ومضاف اليه آنها نيز معرفه است مانند كتابُ الطالبِ ، معلمُ المدرسةِ).

ترجمه ي اسمهاي نكره و معرفه :

ترجمه ي اسم معرفه ي (الرجلُ) : مرد

ترجمه ي اسم نكره ي   (رجلٌ) : يك مرد ، مردي ، يك مردي .